Jak powinna wyglądać prawidłowa pielęgnacja skóry łuszczycowej?

Łuszczyca to choroba, która była opisywana już za czasów Hipokratesa. Zarówno wtedy, kiedy wiedza o tym schorzeniu była uboga, a ludzie podatni na przesądy, jak i dziś – w dobie szerokiego dostępu do wiedzy, chorzy często spotykają się z różnymi niemiłymi reakcjami wynikającymi ze stereotypów i uprzedzeń. Stąd potrzeba edukacji społeczeństwa, że łuszczyca nie jest chorobą zakaźną ani wynikającą ze złej higieny.

Choroba ta jest spotykana najczęściej u ludzi rasy kaukaskiej. Na rozwój łuszczycy mają wpływ czynniki genetyczne, środowiskowe i immunologiczne.

Normalny cykl życia komórki naskórka, czyli wędrówka z warstwy rozrodczej na powierzchnię skóry, wynosi ok. 26 dni, a u chorych na łuszczycę ten czas skraca się do 4 dni. Zjawisko to, powodujące nieprawidłowe różnicowanie się komórek, nazywamy parakeratozą.

Na skórze chorego na łuszczycę występują różnej wielkości płaskowyniosłe czerwone grudki, które są wyraźnie odgraniczone od skóry zdrowej. Na powierzchni grudek znajdują się białosrebrzyste łuski. Po zdrapaniu łusek pod spodem znajdujemy lśniącą powierzchnię (objaw świecy stearynowej) i może pojawić się punkcikowate krwawienie (objaw Auspitza). Zmiany łuszczycowe rozwijają się też w miejscu urazu skóry (objaw Koebnera).

Zmiany chorobowe bardzo często jako pierwsze pojawiają się na skórze owłosionej głowy, ale możemy je znaleźć na całej powierzchni ciała, choć najrzadziej na twarzy. Jedną z trudniejszych dla chorego odmian choroby jest łuszczyca stawowa.

Czynniki, które mogą zapoczątkować bądź nasilają objawy choroby to m.in.:

Leczenie łuszczycy jest dostosowane indywidualnie do jej odmiany, rozległości zmian skórnych oraz chorób współistniejących.

Podstawową terapią przy zmianach skórnych jest stosowanie preparatów działających miejscowo, zawierających m.in. substancje keratolityczne (kwas salicylowy, mocznik, kwas mlekowy, siarka), pochodne witaminy D3 (takalcytol, kalcypotriol), glikokortykosteroidy, kalcypotriol z dipropionianem betametazonu, cygnolinę, tazaroten, dziegcie lub inhibitory kalcyneuryny oraz fototerapia promieniowaniem UV.

Skóra chorych na łuszczycę jest bardzo sucha i podatna na rozwój stanów zapalnych, co jest związane z zaburzeniami funkcji bariery skórnej. Nieprawidłowo działająca bariera powoduje słabsze wiązanie wody w skórze i wzrost przeznaskórkowej utraty wody. Na powierzchni skóry łuszczycowej zmniejszona jest także ilość lipidów, a szczególnie ceramidów. Jako że w przebiegu łuszczycy bariera ochronna skóry jest zakłócona, chory jest także narażony na infekcje.

Dlatego też zarówno w czasie leczenia, jak i w remisji bardzo ważna jest odpowiednia pielęgnacja skóry łuszczycowej, która może pomóc wydłużyć okresy bezobjawowe lub przyspieszyć wyleczenie zmian. Oprócz łagodnej dla skóry codziennej higieny pacjent powinien używać preparatów nawilżających i natłuszczających skórę.

Już w czasie zabiegów higienicznych można zastosować specjalne preparaty, takie jak emolientowe żele pod prysznic lub emolientowe płyny do kąpieli. Są to delikatne środki myjące dodatkowo o niskim pH, które nie osłabiają dodatkowo bariery skórnej. Mają one za zadanie wstępnie natłuścić skórę. Jednak mimo ich użycia nadal polecane jest posmarowanie kremem lub balsamem nawilżającym i natłuszczającym całego ciała po kąpieli. Szczególnej uwadze podlegają miejsca objęte zmianami łuszczycowymi, na które nakładamy specjalne maści lub, jeśli trzeba, leki.

Do pielęgnacji skóry łuszczycowej służą preparaty, które mają jej zapewnić:

Do tworzenia na skórze filmu ograniczającego parowanie wody ze skóry stosuje się emolienty. Poprawia to pośrednio nawilżenie naskórka i stopień nawodnienia skóry. Dzięki temu zmniejsza się suchość i złuszczanie naskórka oraz świąd. Do emolientów zaliczamy m.in.:

Do emolientów dodawane są często substancje, które wiążą i zatrzymują wodę w naskórku – humektanty. Wodę tę chłoną zarówno z atmosfery, jak i z głębi skóry. Najczęściej używane humektanty to:

• gliceryna;
• mocznik w stężeniu 2 do 5%;
• kwas hialuronowy.

Mocznik i gliceryna docierają dalej w głąb skóry, a kwas hialuronowy działa bardziej powierzchniowo.

W pielęgnacji skóry łuszczycowej stosuje się też substancje złuszczające. Najbardziej rozpowszechnione z tych substancji to:

• mocznik w stężeniu powyżej 10% – działa keratolitycznie i zwiększa penetrację innych leków stosowanych miejscowo;
• alfa-hydroksykwasy – kwas glikolowy, kwas mlekowy (działają też nawilżająco oraz stymulują produkcję glikozaminoglikanów i kolagenu w skórze);
• beta-hydroksykwasy – kwas salicylowy (działa dodatkowo przeciwbakteryjnie);
• polihydroksykwasy.

Skóra łuszczycowa wymaga też uzupełnienia brakujących w niej lipidów. Z tego powodu stosujemy w kosmetykach substancje tłuszczowe takie jak:

• ceramidy;
• cholesterol;
• nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT, zwane witaminą F), zawarte m.in. w oleju z wiesiołka czy oleju konopnym.

W kosmetykach do pielęgnacji skóry łuszczycowej pojawiają się również substancje wspomagające gojenie się skóry, jej regenerację oraz działające przeciwzapalnie i przeciwświądowo. Należy do nich alantoina. Przykładem leku w postaci maści jest ALANTAN, zawierający 20 mg/g alantoiny – do wspomagającego leczenia łuszczycy.

Jednym ze składników ostatnio polecanym do pielęgnacji skóry z łuszczycą jest niacynamid, czyli witamina B3. Działa on przeciwzapalnie oraz wspomaga barierę hydrolipidową.

Łuszczycy często towarzyszy świąd skóry. Z tego względu do kosmetyków przeznaczonych dla skóry łuszczycowej dodaje się czasem substancje przeciwświądowe, między innymi lidokainę, kamforę, mentol, polidokanol.

Do substancji immunomodulujących, które znajdziemy w kosmetykach przeznaczonych do pielęgnacji skóry z łuszczycą, należy np. beta-glukan. Jest to związek, który wspomaga regenerację suchej i łuszczącej się skóry, redukuje rumień i podrażnienia, aktywuje syntezę kolagenu oraz wspomaga naturalne mechanizmy obronne skóry.

W kosmetykach do pielęgnacji skóry ze zmianami łuszczycowymi znajdziemy także sulfobituminian amonowy, czyli ichtiol. Jest to związek, który wykazuje działanie przeciwzapalne i bakteriostatyczne, przyspiesza gojenie się ran oraz pomaga łagodzić świąd i pieczenie skóry.

Łuszczyca jest chorobą przewlekłą zakłócającą ogólny dobrostan pacjenta. Dlatego tak ważna jest codzienna skuteczna pielęgnacja oparta na nawilżaniu i natłuszczaniu oraz łagodzeniu świądu. Dbałość o stan skóry pomaga zmniejszyć stan zapalny i narażenie na ewentualne infekcje. Może to przełożyć się na zmniejszenie zaostrzenia zmian i dłuższe okresy remisji. Takie postępowanie ma szansę pomóc w długoterminowej kontroli przebiegu choroby.